Hightech van een hoogst uitzonderlijke schoonheid

'Alles baadt in een vreemdste variant van sereniteit.' Een zin uit het nieuwste kortverhaal van de veelzijdige Vlaamse beeldend kunstenaar Hans Op de Beeck. De novelle Spa / Kuuroord staat in de catalogus van de tentoonstelling Extensions in het Centraal Museum in Utrecht.
DOOR ELIANE VAN DEN ENDE

DEZE SOLOTENTOONSTELLING BRENGT VOORAL NIEUW WERK: TWEE KAMERGROTE INSTALLATIES, EEN DIGITALE ANIMATIEFILM EN NOG BIJNA NATTE TEKENINGEN. VERHAAL, VIDEO, TEKENINGEN, MAQUETTES ... : HET ZIJN ALLEMAAL ZELFSTANDIGE PARTIKELS VAN EEN GEHEEL.

Kilometers kabels! Draden, vastgeplakt op de vloer om elektronische toestellen, computers, beeldschermen, scanners ... te verbinden. De techneut lijkt even uit zijn designbureaustoel te zijn opgestaan en heeft zijn koffiebekertje achtergelaten. Komt de computerfreak nog terug? Was hij niet vergroeid met zijn apparaten?
Verlengstukken: het is tegenwoordig de normaalste zaak van de wereld. Een bionische arm geprikkeld door stimulansen uit onze hersenen. Een wapen, een roltrap ... Alles wat helpt om ons leven efficiënter te doen verlopen, zijn uitbreidingen van ons leven. Hoe afhankelijk zijn we geworden van die automatisering? Maskeren die machines onze eigen feilbaarheid?
Hightech is bevrijdend en bevreemdend. Het is niet zwart, zoals het computerkantoor, of wit, zoals de intensivecarekamer. De wereld van Hans Op de Beeck is er een van vele grijsnuances. De kunstenaar geeft toe dat hij een haat-liefdeverhouding heeft met hedendaagse technologie.
Zijn de baxters en de toestellen waarvan een patiënt letterlijk en figuurlijk afhangt geen wezenlijke extensies? Hangt zijn leven er niet van af? Ziekenhuizen zijn monsters van onpersoonlijkheid en toch levensnoodzakelijk. Net zoals een winkelcentrum. Merkwaardig zegt Op de Beeck dat beide 'verzorgingsinstellingen' naar de buitenrand van de stad worden gedreven, naar de zijlijn van de maatschappij.
Niet dat Hans Op de Beeck de technische vooruitgang veroordeelt: hij observeert van op afstand en kijkt naar de wisselwerking tussen technologie en mens. Er komt een kloof tussen het fysieke en het mentale. Door computergebruik en mechanisatie slaat de mens twee zintuigen over: het ruiken en het voelen. Hoewel de evocatie van de intensivecarekamer met de wisselschakeringen van licht en de druppelgeluiden een ziekenhuisgeur oproept.
En toch is dit geen spektakeltentoonstelling, er zit geen valse pathetiek in. Op de Beecks werk - ook de prachtige tekeningen - is een zoeken naar waarachtigheid, naar sereniteit of ook naar hoe iets dat fake is toch authentiek kan worden: bijvoorbeeld hoe schrale technologie voor menselijke voldoening kan zorgen. Die dubbelzinnigheid hangt voortdurend rond het werk: het is een harmonieus wankelen tussen afstoten en aantrekken, tussen balsemende melancholie en absurde nuchterheid.
Hoewel Hans Op de Beeck dubbelzinnige maatschappelijke thema's aanraakt, toch is zijn divers werk van een uitzonderlijke schoonheid. Het genuanceerde verhaal belet niet dat het werk laagdrempelig is. Iedereen (h)erkent wel iets. Daarom blijven de ervaring van en de emoties bij deze beelden nog lang nazinderen.

Extensions tot 4 nov. in het Centraal Museum in Utrecht, 0031-30/236.238 www.centraalmuseum.nl. Van 12 nov. tot 20 jan. 2008 is een deel van de tentoonstelling te zien in de Sint-Pieterskerk in Leuven, www.leuven.be/museumsite. Tate Modern toont van 21 tot 24 sept. de video Al Together Now van Hans Op de Beeck. www.hansopdebeeck.com.