Archetype van het grote witte niets

Met zijn nieuwste installatie, voor het Holland Festival, wil de populaire BeIg Hans Op de Beeck het publiek onthaasten.

amsterdam Een plek om even in het niets te verdwijnen of, zoals Hans Op de Beeck het zelf noemt, te ‘verwijlen’. Dat zou zijn panorama Location (6) moeten zijn.
Ter gelegenheid van het Holland Festival dat vandaag begint, zette de Vlaamse kunstenaar in de Gas-houder op het terrein van de Amsterdamse Westergasfabriek een ronde installatie neer, die bezoekers via een tunnel kunnen binnengaan. Binnenin bevindt zich een mistig panoramisch sneeuw-landschap, met wit zo ver je kunt kijken. Het lijkt alsof je in een oneindige wereld bent, maar in werkelijkheid is de afstand tussen het glas en de achterste witte boompjes maar acht meter.
Op de Beeck maakt sinds zijn afstuderen aan de Rijksakademie in 1999 internationaal razendsnel carrière; hij heeft zo'n dertig exposities per jaar. De soms gigantische afmetingen van zijn werk blijken geen obstakel voor succes - het snelwegproject Location (5) is vorig jaar voor 250 duizend euro verkocht aan een Japans museum.
'Ik ben geïnteresseerd in niemandsplekken, identiteitsloze locaties die zich overal kunnen bevinden', vertelt Op de Beeck. 'Maar ik maak geen werkelijkheid na. Ik construeer een archetype van zo'n locatie uit mijn geheugen, juist omdat je de sfeer van zo'n plek dan beter te pakken krijgt dan wanneer je een bestaande plek tot in detail nabouwt.'
Voor Location (6) creëerde hij bomen uit kunststof. Vooraan zijn ze ruim anderhalve meter groot, aflopend tot een paar centimeter achterin de installatie - om de illusie van diepte te versterken. Een mist-apparaat spuit nevel het panorama in, die bij vlagen het zicht bijna wegneemt.
Op de Beeck bouwde al eens een archetypische desolate locatie, in 2004 in het GEM in Den Haag. Location (5) gaf de bezoeker de illusie in een wegrestaurant te zijn, op een nachtelijk tijdstip. Door grote ramen voerde een snelweg de verte in. 'Dat werk was verhalender. Die snelweg vormde een vrij directe verwijzing naar het moderne leven, het voortdurend onderweg zijn. Dit werk is veel abstracter en gaat vooral om de esthetische beleving.'
Toch is het winterlandschap nog steeds als zodanig herkenbaar, en dat is iets dat Op de Beeck ook probeert te bereiken. 'Ik wil dat mijn werk een bepaalde openheid heeft voor iedereen, dat je er in kunt stappen zonder enige voorkennis. Daarom heeft de installatie ook een bepaalde omvang nodig.' Het panorama heeft een diameter van 18 meter.
Maar het werk bevat ook een diepere laag, hoewel de kunstenaar het lastig vindt die in woorden te vangen. 'Spiritualiteit klinkt zo overdreven.’
Hij denkt na, en vervolgt dan: 'Je hebt van die momenten waarop je zo meedrijft op het ritme van de dag, dat je in een soort roes raakt. Als je bijvoorbeeld op de terugweg bent naar huis en daar aangekomen niet meer beseft hoe de reis verliep. Dat is eigenlijk een situatie waarin je losraakt van je identiteit, als het ware oplost. Daar gaat dit panorama ook over, het grote niets.'
Het contrast van het huidige seizoen met het winterlandschap binnen is niet bewust bedacht, maar zal wel helpen om de bezoekers in het panorama voor even uit hun dagelijks leven te sleuren. Op de Beeck: 'Op de kunstopleidingen word je vaak voorgehouden dat je de aandacht van bezoekers maar kort kunt vasthouden, dat het allemaal snel en beweeglijk moet zijn. Maar bij het project met de snelweg, waar net als hier ook helemaal niks gebeurde, zag ik bezoekers soms wel een half uur zitten kijken. Dat stelde me gerust.'