Passagier voor een dag van de Red Star Line

Kunstenaar Hans Op de Beeck verfilmt de Antwerpse American dream met 770 figuranten

Ook al is het verhaal van het gloednieuwe Red Star Line Museum in Antwerpen er een van beweging, de kunstenaar Hans Op de Beeck zorgt voor een moment van verstilling. Nu nog de 770 figuranten stil krijgen.

Dus zo moet het ongeveer gevoeld hebben, aanschuiven voor de Red Star Line: om 13.30 uur stipt verwacht worden en pas anderhalf uur later door de deur kunnen. In de Parkloods van het Park Spoor Noord in Antwerpen troepten afgelopen zaterdag zo'n kleine achthonderd mensen samen om te figureren in de film Dance van beeldend kunstenaar Hans Op de Beeck. Die kunstfilm wordt het laatste beeld dat de bezoekers van het Red Star Line Museum te zien krijgen, dat eind september de deuren opent in Antwerpen.

770 mensen dus. Dat is niet alleen veel, het bleek dit weekend ook duidelijk meer dan verwacht. Want hoe mooi en groots een collectief ook kan zijn als filmbeeld, organisatorisch blijft zo'n groep een aangespoelde potvis waar je beweging in moet zien te krijgen. Gelukkig is er in het geval van Hans Op de Beeck het vertrouwen dat zoveel log geduld een elegant resultaat zal opleveren.

Het collectief

Van de achttiende tot het begin van de twintigste eeuw zochten een paar miljoen Europeanen de Amerikaanse droom in het gras aan de overkant. En ook al maakt dat de geschiedenis van de Antwerpse scheepvaartmaatschappij Red Star Line er een tot een verhaal van beweging, de kunstenaar Hans Op de Beeck wil de expositie in het gelijknamige museum afsluiten met een beeld van verstilling. 'Er is geen plot in Dance', vertelt Op de Beeck. 'Het is een collectieve dans van dagelijkse handelingen, namelijk van afscheid nemen, onderweg zijn en aankomen. Het is een choreografie waarbij bovendien verschillende krachten spelen: enerzijds is er de groep die het individu vernietigt, anderzijds is er de energie van een groep waardoor het individu zich gedragen voelt.'

Op de Beeck schuwt het sentiment. 'Mijn werk is vrij melancholisch, daarom regisseer ik de mensen vandaag werktuiglijk. Dat klinkt fout, maar ik ben ervan overtuigd dat het beeld van een man en een vrouw die elkaar bij het afscheid strak in de ogen kijken, sterker is dan dat van een getormenteerd gelaat. De energie zit in het kleine en het fragiele. Want daarrond draait dit hele verhaal van de Red Star Line: de migrant bestaat niet, het zijn stuk voor stuk individuele verhalen. Een vader die zijn gezin achterlaat om geld te verdienen of een broer die het avontuur opzoekt.'

En dus werden zaterdag zo'n achthonderd mensen omgekleed tot negentiende-eeuwers. 'Ik voel me een bomma van negentig jaar.' Met succes, aan de reacties te horen. In een hoek van de kleedkamer weerklonk zelfs Amerikaans. 'Rond 1900 zijn onze overgrootouders per stoomboot naar Europa gekomen', vertelt Cora Winslow. 'Voor ons is dit daarom heritage. Dus toen we hoorden over het filmproject over de Red Star Line, wilden we meedoen als een manier om thank you te zeggen.'

Sfeer van toen

Dat de Amerikaanse droom nog leeft, bewijst de figurant Aly Jafaar en zijn zonen Sofiane en Ylias. 'We willen beroemd worden. Zoals de acteurs in Hollywood. De man grijnst z'n bruin gerookte tanden bloot, maar somt ondertussen wel ambitieus de Vlaamse series op waarin hij al gefigureerd heeft.

Ook mooi is het verhaal van het ondertussen verkleumde koppel Yannick De Clercq en Peter Van Hee. 'De Red Star Line ademt die typische sfeer van toen. Waarschijnlijk romantiseren we het verleden te veel, want voor veel mensen was de tocht een enorm afscheid, maar op een manier herkennen we ons daarin. Het gaat ons vandaag allemaal te snel en we beseffen dat we evenmin terug kunnen. Dus blijven we vasthouden aan de nostalgie, naar het eenvoudige van toen. En met Dance kunnen we het goede van vroeger combineren met het goede van nu. Behalve de temperatuur dan.' Na zeven uur opnames en tot vijfmaal toe voor de lens afscheid nemen van een onbekende die je niet eens begroet hebt, of gaan slapen tussen mensen met wie je amper een woord gewisseld hebt, is de hele ploeg veranderd in een groep passagiers. Ondergedompeld in het verhaal van de Red Star Line kijken ze alle 770 vol verwachting uit naar het resultaat van de lange rit in de loods. En naar een warm bad, aangezien ze in hun negentiende-eeuwse bloezen en hemden traag en trillend in een ijsklomp zijn veranderd. Ook al was dat ijs een ander verhaal.